W dniu 7 listopada 2022 r. Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków podjął decyzję o wpisie do wojewódzkiego rejestru zabytków dawnego pensjonatu „Słońce” przy ul. Spacerowej 9 w Gdyni-Orłowie. Postępowanie o wpis zabytku do rejestru zostało wszczęte na wniosek naszego stowarzyszenia.
Jest to bez wątpienia bardzo dobra wiadomość, gdyż budynek ten cechują wyjątkowe walory historyczne.
Wniosek o wpis złożyliśmy jesienią 2020 r. W między czasie Miasto Gdynia zdążyło sprzedać teren z pesnjonatem prywatnej firmie. Dlatego cieszymy się, że zabytek został objęty ściślejszą ochroną konserwatorską.
Poniżej cytujemy najważniejsze elementy uzasadnienia decycji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Budynek z historią
Pensjonat „Słońce” zbudowano w 1910 r. Budynek usytuowano na atrakcyjnej krajobrazowo działce, w odległości ok. 500 m od plaży i mola. Od strony północno-wschodniej obiekt jest posadowiony na skarpie, u podnóża której przepływa rzeka Kacza. Posesja od strony północnej i wschodniej graniczy z rezerwatem przyrody „Kępa Redłowska”.
„Słońce” to drugi po willi „Anna Hild” (powst. 1908 r.) obiekt o charakterze hotelarskim w Orłowie zbudowany w duchu modernizmu, w typie Landhaus. Pierwszym właścicielem pensjonatu „Słońce” był sopocki kupiec -Feliks Wetzl. W 1917 r. dom został przejęty przez, spokrewnionego z Feliksem, kupca z Gdańska Alberta Wetzla – właściciela położonej nieopodal willi „Anna Hild”. Obydwa obiekty należały do Alberta Wetzla do lat. 40 XX wieku. Nazwa „Słońce” została nadana pensjonatowi w okresie międzywojennym.
Budynek przetrwał bez większych zniszczeń II wojnę światową. Od 1945 r. do 2021 r. obiekt stanowił własność Gminy Miasta Gdynia i jako mienie komunalne był wykorzystywany na cele mieszkaniowe.
Dobrze zachowany zabytek
Budynek od początku projektowano z myślą o tym, że będzie służył jako pensjonat. Wobec jasnych planów inwestora co do funkcji, wnętrza zaaranżowano w sposób odpowiadający potrzebom gości wypoczywających nad morzem, z naciskiem na wygodę użytkowania i ograniczenie elementów dekoracyjnych.
W zabytku zasadniczo zachował się czytelny, symetryczny układ funkcjonalno-przestrzenny, 3-traktowy, podłużny z korytarzem w trakcie środkowym, do którego pierwotnie po obydwu stronach przylegały pokoje gościnne z wyjściem na podcień (na parterze) lub na loggie (na I piętrze), przekształcone w I połowie XX wieku w werandy.
Na poddaszu służącym celom użytkowym, w skosach zachowały się wnęki z szafkami. Elementami oryginalnego wystroju pensjonatu są również w znacznej mierze zachowana wownytrzna stolarka drzwiowa (m.in. liczne dwuskrzydłowe, wahadłowe drzwi o konstrukcji ramowo-płycinowej karterze i na piętrze), drewniane schody z balustradą o prostych szczeblinach, drewniane podłogi, listwy pilypodłogowe, parapety okienne w otworach okiennych elewacji połnocno-wschodniej i na poddaszu oraz fragmenty pierwotnej malatury w przestrzeni głównej klatki schodowej i na parterze korytarza.
Wysokie walory historyczne budynku
Autentyzm historycznej subsłancji budynku jest wysoki. Bez większych zmian od czasów przebudowy budynku w I połowie XX wiedku zachował się jego wygląd zewnętrzny – bryła, rzut, kompozycja elewacji oraz układ przestrzenno-funkcjonalny wnętrz.
Pensjonat „Słońce” przy ul. Spacerowej 9 cechują wysokie walory historyczne, artystyczne i naukowe. Obiekt jest przykładem unikatowej zabudowy pensjonatowej Orłowa z początku XX wieku, ilustrującej styl wczesnego modernizmu w typie Landhaus. Charakterystyczne dla tego nurtu cechy m.in. wielopłaszczyznowa kompozycja bryły, zredukowana ilość dekoracji, ekspozycja w elewacjach elementów drewnianych takich jak loggie bądź werandy, funkcjonalność wnętrz, znajdują odzwierciedlenie w przedmiotowym zabytku.
Posiada on oryginalny, indywidualny wyraz artystyczny, który przejawia się m.in. w: proporcjach, harmonijnej relacji między bryłą główną a dwukondygnacyjnymi werandami i ryzalitem, układzie szalunku w pionie i w poziomie, rytmice otworów okiennych, złożonej konstrukcji wielu połaci dachu.
Za element szczególnie warty uwagi należy uznać werandy (a pierwotnie loggie z podcieniami), które dzięki zastosowaniu pojedynczego szklenia i siatki szprosów zdejmują ciężar optyczny z korpusu głównego.