Prawo do informacji o działaniach organów państwowych jest jednym z fundamentalnych praw każdego obywatela, a to dlatego, ponieważ administracja publiczna korzysta z naszych pieniędzy.
Istnieje nawet specjalna ustawa o informacji publicznej, która szczegółowo określa dostęp do niej. Wielu obywateli jednak nie jest świadomych, jak silne ma narzędzia w swoich rękach lub po prostu nie wie, jak z nich skorzystać.
Działalność każdej organizacji pozarządowej, w tym naszego stowarzyszenia, opiera się między innymi na umiejętnym korzystaniu z tego prawa. Cześć najważniejszych informacji jest na bieżąco publikowana w Biuletynie Informacji Publicznej, jednak to tylko wycinek wiedzy o działaniach samorządu. Zatem warto wiedzieć do kogo możemy się zwrócić o informację publiczną i w jaki sposób zrobić to skutecznie.
Czym jest informacja publiczna?
Informacja staje się publiczną w rozumieniu prawa wtedy, gdy dotyczy finansów publicznych. Oznacza to, że o jej udostępnienie można się zwracać nie tylko do organów administracji rządowej i samorządowej, ale także do:
- spółek kapitałowych skarbu państwa i samorządu terytorialnego (na przykład SKM, PEWIK),
- szkół, szpitali, przychodni,
- partii politycznych,
- organizacji związkowych i pracodawców.
Pełen zakres podmiotów, które muszą udostępnić informację publiczną jest wymieniony przez ustawę o dostępie do informacji publicznej.
Po co nam informacja publiczna?
Pojęcie informacji publicznej nie dotyczy tylko podjętych przez administrację publiczną działań, ale także jej zamiarów i planów. Jest to bardzo ważne, ponieważ nasze miasto niechętnie dzieli się z mieszkańcami swoimi pomysłami na rozwój naszej dzielnicy stawiając nas często przed faktem dokonanym.
Co więcej, udostępnieniu w trybie dostępu do informacji publicznej podlegają nie tylko sporządzone dokumenty, ale także wyniki oficjalnych rozmów, które urzędnicy miejscy prowadzą np. z deweloperami czy innymi stowarzyszeniami.
Ważne jest to, że po uzyskaniu odpowiedzi posiadamy daną informację na piśmie, co umożliwia nam dalsze działanie. Byłoby to niemożliwe w momencie, w którym, jako mieszkańcy, nie posiadalibyśmy żadnych oficjalnych informacji o planach miasta.
Także gdy jakaś decyzja zostanie już podjęta miasto w trybie dostępu do informacji publicznej musi przedstawić, na żądanie obywatela, dlaczego zadecydowano tak a nie inaczej. Można wnioskować o informację o sposobie przeprowadzenia konsultacji (lub ich braku), o to jak miasto troszczyło się jakiś zabytek… i tak dalej. 😉
Jak skorzystać ze swojego prawa?
Aby uzyskać informację publiczną należy złożyć wniosek, który powinien spełniać wszystkie wymogi formalne. Powinien być opatrzony datą, danymi adresata i nadawcy oraz, co najważniejsze, podpisem.
Dlatego nie rekomendujemy wnioskowania o informację publiczną mailem, ponieważ nie można w nim złożyć podpisu. Chociaż forma mailowa w przypadku wnioskowania o udostępnianie informacji publicznej jest oficjalnie dopuszczona to, gdy sprawa się komplikuje i konieczne jest wydanie decyzji administracyjnej, organ może wezwać do uzupełnienia braku formalnego, którym jest brak podpisu.
Najlepiej jest wysłać pismo w formie papierowej bądź za pomocą platformy epuap. W pełni oficjalna forma wniosku dużo ułatwia także, gdy odpowiedzi nie otrzymamy lub otrzymamy ją niepełną.
Trzeba też dobrze zadać pytania, w taki sposób, aby organ miał jak najmniej możliwości uchylenia się od odpowiedzi. Często urzędnicy odpowiadają na niewygodne pytania tak, aby jak najmniej na nie odpowiedzieć. Precyzja przy zadawaniu pytań jest zatem kluczowa.
Do pobrania:
WZÓR wniosku o udostępnienie informacji publicznejForma udostępnienia informacji
Obywatel może we wniosku wskazać formę, w jakiej chciałby otrzymać informację. Na przykład składając wniosek epuapem może poprosić o przesłanie odpowiedzi w formie papierowej na swój adres.
Gdy udostępnieniu mają podlegać na przykład wielkoformatowe plany, urząd proponuje ich przesłanie na maila. Warto się na to zgodzić, gdyż jest to wygodniejsze dla urzędników, a w przypadku konieczności wykonania ich reprodukcji urząd może kosztami obciążyć wnioskującego.
Co jeśli nie dostaniemy odpowiedzi?
Jeśli wyślemy poprawny wniosek urząd ma obowiązek udzielić odpowiedzi w ciągu 2 tygodni od dnia złożenia wniosku.
Może się jednak zdążyć, że urzędnicy nie posiadają interesujących nas informacji (na przykład akta sprawy zostały przesłane do sądu), lub potrzebują na udzielenie odpowiedzi więcej czasu (maksymalnie do 2 miesięcy, gdy muszą odpowiedź w sposób szczególny przygotować). W takiej sytuacji mają obowiązek poinformować o tym obywatela składającego wniosek.
Jeśli jednak nie otrzymaliśmy odpowiedzi można złożyć skargę na bezczynność podmiotu publicznego do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Urząd może też odmówić udzielenia informacji publicznej (na przykład gdy uzna, że informacja o którą prosimy nie jest publiczna), wtedy jednak musi wystawić decyzję administracyjną, którą możemy zaskarżyć.
Co jeśli otrzymamy wymijającą odpowiedź?
Z prawa złożenia skargi można skorzystać wtedy, gdy udzielona odpowiedź jest niepełna lub wymijająca. Wtedy należy wskazać w skardze, że jest ona bezprzedmiotowa, czyli – pomimo, że została udzielona – nie dotyczy wniosku, który został złożony.
Przekładając “z prawniczego na nasze” musimy w sądzie dowieść, że nie otrzymaliśmy odpowiedzi na złożony przez nas wniosek, ponieważ otrzymane z urzędu pismo nie dotyczy go.
W praktyce jednak przed złożeniem skargi warto wysłać pismo do danego urzędu z ponagleniem do udzielenia przedmiotowej odpowiedzi wskazując jednocześnie, że ta, która została udzielona nie dotyczy złożonego przez nas wniosku. Warto też w tym piśmie dodać, że zamierzamy złożyć skargę, jeśli przedmiotowa odpowiedź nie zostanie udzielona w terminie.
Raz działacz naszego stowarzyszenia otrzymał wymijającą odpowiedź i wystosował pismo ponaglające do udzielenia przedmiotowej odpowiedzi, którą otrzymał już następnego dnia. Potwierdziło to fakt, że urzędnicy nie zawsze chcą udzielać informację publiczną, pomimo że są świadomi swoich obowiązków.
Do pobrania: