Katolicki Cmentarz Kolibkowski

Założenie. Cmentarz w Kolibkach założony został w 1902 r., a pierwsze pochówki odbyły się w 1903 roku. Należał on do nieistniejącego dziś kościoła pw. Józefa (był on około 150 metrów na północ od tego miejsca).

Zamknięcie. Cmentarz był czynny do 1946 r.. Jednak na początku lat 50 odbył się pochówek do istniejącego grobowca rodzinnego.

Od tego czasu cmentarz jest zamknięty dla celów grzebalnych. Pochowano tu łącznie około 350 osób (według zachowanych dokumentów parafialnych i informacji od rodzin osób zmarłych). Były to głównie osoby młode, wiele dzieci, ofiary wojny (szczególnie z marca 1945). Możliwe jest jednak, że liczba ta jest większa, gdyż wciąż spływają do nas nowe informacje od rodzin osób tu pochowanych.

Jak cmentarz wyglądał oryginalnie

Główna brama cmentarna zbudowana jest z czerwonej cegły, sygnowanej nazwą słynnej miejscowej cegielni “Koliebken” (Kolibki), która znajdowała się w okolicy dzisiejszej ul. Bernadowskiej. Na słupach bramy zachowały się ślady kul, po walkach we wrześniu 1939 roku. Znajdziesz tu także ślady mocowania tablicy z czasów, gdy cmentarz był czynny.

Ogrodzenie

Jeżeli dobrze się przyjrzysz – dojrzysz także inne ślady instalacji, m.in. po dawnym ogrodzeniu. Zdjęcia z lat 30-tych pokazują, że cmentarz ogrodzony był płotem z ceglanych słupów zwieńczonych daszkami i wypełnieniem w postaci poziomej belki.

Ogrodzenie cmentarza zniszczono podczas wojny lub po niej, ale fundamenty są zachowane w całej linii.

Kapliczki

Na fotografiach widzimy m.in. wysoką kapliczkę, która była miejscem postojowym pielgrzymek z Gdańska Oliwy do Wejherowa. Jej lokalizację wskazują wciąż zachowane schody od od strony torów (dawniej była po tej stronie tzw. Szosa Gdańska). Schody były wejściem na teren cmentarza z tejże szosy. To zapewne z nich korzystali pielgrzymi.

Przy cmentarzu istniała także druga kapliczka, zwana pasyjną. Cmentarz wyposażony był także w pompę wodną, po której obecnie nie ma śladu. Cmentarne kapliczki zostały niestety zniszczone podczas wojny.

Okolice cmentarza

Ponadto w latach 30- tych, przy południowej ścianie kościoła, istniały miejsca pochówku m.in. dyrektora orłowskiego gimnazjum – śp. Teofila Zegarskiego, jego brata ks. Stanisława i Mariana Rozszczynialskiego. Po zburzeniu kościoła pw. Józefa w 1939 r. , przykościelne groby przeniesiono na cmentarz. A po II wojnie światowej groby Zegarskich przeniesiono na dzisiejszy cmentarz w Orłowie (przy ul. Kościelnej).

Przedwojenne zdjęcia przedstawiają pola uprawne i sady na terenie pomiędzy cmentarzem, a kościołem św. Józefa. Według innych przekazów znajdowały się tam również: domek organisty, szpitalik i szkółka katolicka. Na starych zdjęciach widać również drogę prowadzącą z kościoła na cmentarz.

Walki we wrześniu 1939 r.

Na terenie cmentarza jak i tuż obok w 1939 roku miały miejsce starcie z Niemcami. Polacy zajęli Sopot Kamienny Potok, który zamieszkiwali chętnie członkowie niemieckiej partii NSDAP. Niestety, niesprzyjająca sytuacja strategiczna (brak posiłków, brak amunicji) zmusiła Polaków do opuszczenia zajętego terenu.

Od strony Sopotu wciąż są widoczne okopy i gniazda strzeleckie Wojska Polskiego (2. Morskiego Pułku Strzelców), które ciągną się w stronę morza. Obok okopów, tuż przy cmentarzu, na szosie znajdowała się zapora w postaci szyn kolejowych wbitych w nawierzchnię szosy.

Wojska niemieckie zdemolowały cmentarz w czasie II wojny

W ramach wprowadzania “wyższej, germańskiej kultury” cmentarz został brutalnie zbezczeszczony (podobnie jak tysiące śladów naszej kultury w całej Polsce). Zburzono kościół kolibkowski, zniszczono ogrodzenie oraz wiele nagrobków, pomników, rzeźb. Zniszczono też obie kapliczki. Większość nagrobków, zostało przewróconych i zasypanych ziemią. Niektóre nagrobki były w częściach porozrzucane po terenie cmentarza.

Po wojnie cmentarz popadał w zapomnienie

Wielu krewnych tu pochowanych wciąż dbało i dba o groby swoich krewnych. Lecz większość mogił jest bezimienna – nie posiada już nawet tabliczek. Niektóre groby pozapadały się, drewniane krzyże spróchniały. Do lat 50.cmentarz graniczył bezpośrednio z parkiem kolibkowkskim. Budowa drugiej nitki dwupasmowej ulicy w stronę Gdyni (Alei Zwycięstwa, lata 1949-1953) oddzieliła cmentarz od parku kolibkowskiego. Cmentarz pozostał samotnie na wysepce pomiędzy jezdniami.

Przywracanie do życia – cmentarz odzyskuje pamięć

Nowe ogrodzenie. Od czasów powojennych cmentarz ogrodzony był siatką. W 2007 roku, pan Zbigniew Zienowicz, prezes zarządu Hydromegi, ufundował piękny kuty płot i 2 bramki. Na bramie widnieje data 2007 upamiętniająca to wydarzenie. Płot i bramy wykonano w pracowni kowala kolibkowskiego.

Akcje porządkowe. W 2008 roku pan Kamil Antoniuk (członek Pomorskiego Forum Eksploracyjnego oraz przewodniczący Sekcji Kolibki – Stowarzyszenia Nasze Orłowo) zorganizował pierwsze akcje porządkowe cmentarza w ramach Pomorskiego Forum Eksploracyjnego. Wraz z innymi członkami PFE stworzył stałą grupę, która od tego czasu opiekowała się cmentarzem.

Zebrana przez Kamila Antoniuka dokumentacja ukazuje świetność dawnego cmentarza. Dziękujemy krewnym tu pochowanych, którzy chętnie podzielili się pamiątkowymi zdjęciami z ich prywatnych albumów.

Grupa PFE zajęła się:

przywróceniem dawnego wyglądu cmentarza,
odnajdywaniem zniszczonych nagrobków i ich konserwacją (min wydobyciem zakopanych tumb i ich ponownym ustawieniu zgodnie z archiwalnymi zdjęciami),
dbaniem o czystość na terenie nekropolii,
konserwacją zachowanych krzyży,
prowadzeniem wywiadów z krewnymi oraz sporządzaniem dokumentacji.

Dzięki tym działaniom cmentarz odzyskuje powoli dawny wygląd.

W 2019 r. zawiązano współpracę ze Stowarzyszeniem Nasze Orłowo, które to kontynuuje dalsze prace i otacza opieką cmentarz oraz pobliskie okopy 2 MPS. Cmentarz jest pod stałą opieką Stowarzyszenia Nasze Orłowo.

Nasze stowarzyszenie prowadzi cykliczne akcje porządkowania cmentarza na Kolibkach, o niektórych z nich informujemy obszernie na naszej stronie.

Zgłosiliśmy też z powodzeniem projekt renowacji okopu 2 Morskiego Pułku Strzelców.

Co roku 1 Listopada o godzinie 12:00 odprawiane jest tu nabożeństwo przez duchownego z orłowskiej parafii.

Posiadasz archiwalne zdjęcia, informacje i chcesz się z nami nimi podzielić?

A może poszukujesz informacji o swoich krewnych lub o cmentarzu?

Napisz śmiało na kolibki@naszeorlowo.pl.

Opracowanie: Kamil Antoniuk, Stowarzyszenie Nasze Orłowo.